BES’e ‘otomatik katılım’ gün sayıyor

Uzun süredir gündemdeki yerini koruyan Bireysel Emeklilik Sistemi’ne otomatik katılım uygulaması 2017 başında nihayet hayat buluyor. Meclis’ten geçen yasal düzenlemeye göre 45 yaş altında kamu veya özel sektördeki tüm çalışanlar zorunlu olarak BES sistemine dahil oluyor. Yasa kapsamına toplam 13 milyon çalışan giriyor.

Ancak otomatik katılıma dahil olmak istemiyorsanız üzülmeyin… Çünkü sistem bu konuda esnek. Şayet her ay maaşınızdan BES kesintisi yapılmasını istemiyorsanız ikinci ayın sonunda paranızı alıp sistemden ayrılabiliyorsunuz. Buna sistemde “Cayma Hakkı” deniyor. 
Burada hükümet çalışanların kişisel tercihlerini göz önüne alarak sistemde zorunlu olarak kalma süresini sadece ilk iki ay ile sınırlamış durumda. Bu sürenin sonunda çalışan cayma hakkını kullanabiliyor. Buna karşın hükümet sistemden çıkışın en düşük düzeyde kalması için de çok sayıda cazip teşvik getirmiş durumda. Örneğin, tüm BES poliçelerinde olduğu gibi devlet otomatik katılım sistemine dahil olanlara yüzde 25 devlet katkısı sağlıyor. Üçüncü ayın sonunda otomatik katılım sisteminden ayrılmadıysanız devlet bir kereye mahsus olarak hesabınıza 1.000 TL yatırıyor. 

EN DÜŞÜK PRİM 50 TL

Prim ödemeleri ise son derece düşük tutulmuş durumda. Yasal düzenlemeye göre 45 yaş altındaki katılımcılar prime esas kazancının yüzde 3’üne karşılık gelen tutarı her ay katkı payı olarak ödeyecek. Buna göre 1.647 TL yani asgari ücret (brüt) alan bir çalışan ayda 49.4 TL ödeyecek. Maaş arttıkça aylık prim ödeme tutarları da artacak. Örneğin 2 bin TL aylık alan bir kişi aylık 60 TL öderken, 5 bin TL alan 150 TL ödeme yapacak. Fakat yasal düzenleme aylık ödeme tutarına da bir sınırlama getiriyor. Çalışanlardan yapılacak aylık maksimum ödeme tutarı 321 TL ile sınırlanıyor. Bu da ayda 10.750 TL’lik maaşa karşılık geliyor. Yani maaşı 15 bin TL olanlar ayda 450 TL değil maksimum ödeme tutarı olan 321 TL ödeyecek.

Otomatik katılım konusunda yasa Meclis’ten geçti. Ancak alt düzenlemeler halen yapılmadı. Örneğin, hangi büyüklükteki firmaların otomatik katılıma dahil olacağı daha netleşmedi. Bu konuda kararı Bakanlar Kurulu verecek. Piyasadaki beklenti ise ilk aşamada büyük ölçekli kurumlarla başlanacağı yönünde. Bu nedenle emeklilik şirketlerinin de bu kurumların ihtiyaçlarına uygun ürün ve hizmet çözümleri geliştirmesi bekleniyor. 
Sonuçta 2017 yılında BES için yeni bir sayfa açılıyor. Tüm BES şirketleri ise bu yeni döneme farklı hazırlanıyor. Piyasadan daha çok pay kapmak isteyen firmalar bugünlerde hummalı bir çalışma içinde. BES firmalarına otomatik katılıma ilişkin beklentilerini, yeni dönem hazırlıklarını ve 2017 planlarını siz okurlarımız için sorduk… 

HEDEFİ 1 MİLYON KATILIMCI

Allianz iki emeklilik şirketi ile toplamda 10 milyar Türk Lirası fon büyüklüğüne ve bir milyona yakın katılımcı sayısına sahip. Otomatik katılım olmaksızın, önümüzdeki üç yılda yıllık yüzde 20-25 büyümeyle 20 milyar TL fon büyüklüğüne ulaşmayı hedefledikleri bilgisini veren Allianz Yaşam ve Emeklilik ile Allianz Hayat ve Emeklilik Genel Müdürü Taylan Türkölmez, “Otomatik katılımın ardından katılımcılarda sistemde kalma isteği yarata-bilirsek hedeflediğimiz büyüklüklerde yüzde 20-25 daha fazla büyüme sağlayabiliriz. 2017 yılında otomatik katılıma dahil olması gereken 4-6 milyon çalışan olacak. Allianz olarak biz de 500 bin ila 1 milyon katılımcıyı sisteme dahil etmeyi öngörüyoruz” diyor.

Türkölmez, sektör açısından otomatik katılımın katılımcı sayısında, fon tutarında ve genel olarak sistemin büyümesinde önemli katkıları olacağı görüşünde. Üç yıllık dönem içinde katılımcı sayısının iki katma çıkabileceğini söyleyen Türkölmez, otomatik katılımın sektöre etkisine ilişkin şunları söylüyor:

‘2017 itibarıyla belirli bir sayının üzerinde çalışana sahip şirket ve kamu çalışanlarının, üç yıllık dönemdeyse hemen hemen tüm şirket çalı¬ şanlarının sisteme dahil olması bekleniyor. Bu 6 milyonun üzerindeki katılımcı sayısını iki katma çıkarabilir. Bugün itibarıyla 55 milyar TL’yi aşan, 2020 yılma yaklaştığımızda 100 milyar TL’nin üzerine çıkması beklenen fon büyüklüğünün daha da büyük rakamlara ulaşacağını bekleyebiliriz. Ölçekteki bu önemli artış, hali hazırda düşük marjlarla çalışan emeklilik şirketleri için çok daha maliyet odaklı, süreç etkin ve dijitalleşmenin nimetlerinden yararlanmanın zorunlu olduğu bir dönemi başlatacaktır. Sektör bir yandan bireysel bazlı emeklilik sözleşmeleri sunmaya devam ederken diğer yandan kurumlara yönelik stratejilerin daha da gelişeceğini söyleyebiliriz.”

Allianz da otomatik katılımın başlayacağı 2017 yılı için son hazırlıklarını yapıyor. Bu süreçte önceliklerinin işveren açısından sisteme katılımı olabildiğince basit hale getirmek olduğunu söyleyen Türkölmez, “Aynı zamanda şu anda hem işveren, hem de çalışan açısından sistemi cazip kılacak katma değer önerilerimiz üzerine odaklandık” diyor.

YENİ ÜRÜN VE HİZMETLER YOLDA

AvivaSA Emeklilik ve Hayat, 2017 başında devreye girecek olan otomatik katılım için bugünlerde hem dijital alana yoğunlaşıp, hem de yenilikçi ürün ve hizmetlere odaklanmış durumda. Otomatik katılımın hayata geçmesi ile birlikte sisteme kademeli olarak 13 milyon kişinin katılmasının beklendiğini hatırlatan AvivaSA Emeklilik ve Hayat CEO’su Meral Eredenk Kurdaş, “Yeni Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) düzenlemesiyle 10 yıllık dönemde 90 milyar TL’lik tasarruf oluşturulması öngörülüyor. Biz de bir yandan, şirketimizin tüm iş süreçlerinde ve pazarlama iletişiminde teknolojinin kullanımı ve zengin bir dijital deneyim ile tüm tasarruf ve birikim ihtiyaçlarına cevap verebilen gerçek bir tüketici deneyimi sunmak için yatırım yapıyoruz. Diğer yandan da müşterilerimize katma değer yaratan yenilikçi ürün ve hizmetler geliştirmeye çalışıyoruz. Dağıtım kanallarını geliştirme hedefimiz ise sürekli üzerinde çalıştığımız bir diğer konu” diyor.

Meral Eredenk Kurdaş, kanun yasalaşmasına rağmen tebliğ ve yönetmelik gibi alt düzenlemelerin henüz yayınlanmadığına dikkat çekerek, “AvivaSA olarak alternatifler üzerinde çalışıyoruz. Kurgu ve yapı belli olduktan sonra daha net bir tablo ortaya çıkacaktır” diyor. 

HEDEFİ BÜYÜMEK

Vakıf Emeklilik otomatik katılımın başlayacağı 2017 yılında sektör üzerinde büyüme planları yapıyor. Vakıf Emeklilik Genel Müdürü Özgür Obalı, “2014 yılında sektördeki ilk uygulamalardan birini gerçekleştirmiş olmanın verdiği deneyim ile otomatik katılım uygulaması konusundaki başarımızı 2017’de de perçinleyeceğimize inancımız tam” diyor.

2017 yılı Ocak ayı itibariyle Bireysel Emeklilik Sistemi’nde otomatik katılım ile birlikte yeni bir dönemin başlayacağına da vurgu yapan Özgür Obalı, yeni uygulamanın Türkiye’ye sağlayacağı yararları ise şöyle özetliyor: 
“Otomatik katılım uygulaması ile tasarruf açığının kapatılması, ekonomiye uzun vadeli kaynak oluşturulması ve yaratılan kaynakların ekonomideki dalgalanmaları önleyici bir stabilizatör görevi görmesi mümkün olacak. Otomatik katılımla birlikte, Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemi’ne dâhil olma algısının güçleneceğini ve sektörün daha da büyüyeceğini düşünüyoruz. Ayrıca unutmayalım ki ülkemizin tasarruf oranları oldukça düşük. Singapur, Çin, Tayvan gibi ülkelerde brüt tasarruf oranı yüzde 45 seviyelerindeyken ülkemizde bu oran yüzde 15 civarında. Otomatik katılım toplumumuzun tasarruf alışkanlığı kazanması için de çok önemli itici bir güç olacak.” 

MAAŞ MÜŞTERİLERİNE ODAKLANACAK

Halk Hayat ve Emeklilik Genel Müdürü Nurullah Okur, otomatik katılımda Halk Bankası’nın geniş maaş müşteri kitlesinin kendileri için büyük avantaj sağlayacağını söylüyor. Halk Hayat ve Emeklilik’in bir Halkbank iştiraki olduğunu hatırlatan Okur, “Otomatik katılım tüm emeklilik şirketleri için olduğu gibi bizim için de heyecan verici bir uygulama. Otomatik katılımda Halk Bankası iştiraki olmanın avantajlarını fazlasıyla kullanacağız. Halk Bankası geniş maaş müşteri kitlesi ile ortak çalışarak 2017 yılını başarıyla kapatmayı hedefliyoruz” diyor.

Şu an otomatik katılım ile ilgili tüm ayrıntılar netleşmemesine rağmen tüm sektördeki emeklilik şirketlerinin bugünküne benzer ürünler ile müşterilerin karşısına çıkacağı tahmininde bulunan Okur, sektöre ilişkin beklentilerini şöyle özetliyor: 
“Otomatik katılım uygulaması için ülkemizde şu an yaklaşık 13 milyon potansiyel var. Şu anda sis-teme dahil olan 6 milyon kişiyi düşündüğümüzde 2017 yılı ile birlikte bireysel emeklilik sisteminde ilk iki ay içinde çok hızlı bir büyüme olacak. Sisteme giriş zorunlu yani otomatik ancak sistemde kalmak katılımcının tercihinde olacak. Otomatik katılımda sistemde iki ay kalma zorunluluğu olmakla birlikte iki aydan sonra katılımcılar sistemden hiç bir kayba uğramadan çıkabilecek. Bu esneklikle birlikte zorunlu süre sonrasında ayrılmalar mutlaka olacaktır. Ancak sistem her türlü bir kaç yıl içinde fon büyüklüğü ve katılımcı sayısında hızlı bir büyüme gerçekleşecektir. Otomatik katılım bir yandan bireysel emeklilik sistemini beslerken diğer yandan ülke ekonomisine uzun vadeli kaynak sağlayarak, ekonominin gelişimini destekleyecektir.” 

BİR YILDA ÜÇ KATI KAZANÇ

Anadolu Hayat otomatik katılımdan daha büyük pay alabilmek için pazarlama ve iletişim faaliyetlerine odaklanmayı planlıyor. Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan, “Anadolu Hayat olarak biz de özellikle kurumlara yönelik pazarlama ve iletişim faaliyetlerine yoğunlaşacağız. Bu süreçte yatırımlar yapmaya devam edeceğiz” diyor.

Erkan, otomatik katılımı dünyada başarıyla uygulayan pek çok ülke olduğuna da dikkat çekiyor. Türkiye’de ise devlet katkısının benzersiz bir teşvik modeli olacağına vurgu yapan Uğur Erkan, şunları söylüyor: “2015 yılında bir pilot uygulama yapıldı. Bu pilot çalışmada çalışanların yüzde 99’unun sistemde kalmayı tercih ettiğini gördük. Dünyada başarılı örnekleri incelediğimizde de, örneğin katılımcıların belirli bir süre kalmaya zorunlu tutulduğu İngiltere’de katılımcıların sadece yüzde 9-10’unun çıkış hakkını kullandığını görüyoruz, bu da devamlılığın yüksek olacağı yönündeki beklentilerimizi destekliyor.” 

HEDEF KOBİ’LER

AXA Sigorta otomatik katılım sayesinde ilk yıl yaklaşık 5 milyon, beşinci yılın sonunda ise 10 milyon katılımcının BES’leneceğini tahmin ediyor. AXA Sigorta Başkanı ve İcra Kurulu Üyesi (Hayat ve Emeklilik) Olgun Küntay, firmaların bu yeni dönemde özellikle satış ve dağıtım stratejileri açısından önemli değişiklikler yapması gerektiğine dikkat çekiyor. Küntay, “Mevcut sistem ile yerleşen bireysel müşteriye yüz yüze satış yaklaşımı yerini önemli bir ölçüde grup ve kurumsal müşterilere yönelik yaklaşımlara bırakacak” diyor. Yeni düzenlemenin ürün farklılaşması öngören bir yapı önermediğine de vurgulayan Küntay, yeni dönemin sektöre ve AXA’ya etkisini ise şöyle özetliyor: “Son yapılan düzenleme ile birlikte emeklilik alanında çalışan şirketlerin sağlık sigortaları alanında da çalışmaya başlayabilecek olması gruplara yönelik sağlık ürünlerinin otomatik katılım emeklilik planları ile birlikte tanıtılmasını sağlayacak. Bu gelişme emeklilik şirketleri açısından önemli bir adım olacak.

AXA olarak Türkiye genelinde yaygın acente ağımız ile özellikle küçük ve orta büyüklükte işletmeler hedefimizde olacak. 
Mevcut sistemde tamamıyla serbest olan ayrılma, ödemeye ara verme gibi hususların yeni sistemde ancak evlilik, boşanma, ilk evini alma gibi önemli hayat gelişmelerine bağlı olması gerektiğini düşünüyoruz. Aksi takdirde, mevcut sistemin etkinliğini sürdürmesi zamanla güçleşecektir.” 

MAKSİMUM PAYI HEDEFLİYOR

Fiba Emeklilik Genel Müdürü Ömer Mert, otomatik katılım sayesinde 10 yıl içinde sisteme 100 milyar TL ilave fonun gelmesinin beklendiğini söyledi. Otomatik katılım sayesinde en kötü ihtimalle yüzde 30’un cayma hakkını kullanması durumunda bile sektöre yaklaşık 4 milyon ilave sözleşme gelebileceğini söyleyen Ömer Mert, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Otomatik katılımda birey değil bireyin çalıştığı şirket karar vereceği için burada firma yönetimi kritik karar verici olacak. Eskiden bir kişi için satış yapılmaya çalışılırken şimdi 100 kişi ya da 10 bin kişi için el sıkışacaksınız. Burada da banksürans yapan şirketlerin daha etkili olacağı çok net gözüküyor. Firmalar operasyonel kolaylık sağlayan, insan kaynakları departmanlarına minimum iş yükü getirecek olanaklar sunmak ve çok iyi bir satış sonrası hizmet sağlamak durumunda kalacak. Tabii yüksek teknoloji kullanmayan BES şirketleri de bu ortamda zorlanacak.

Emeklilik şirketleri açısından bakıldığında ise, özellikle gelirlerin çok kısıtlı olacağı bir ürün yapısı olacağı ve başlarda fon tutarı da düşük kalacağı için emeklilik şirketleri karlılık ve finansal anlamda zorlanacak.” 

DEVLET KATKISI FARKI

BNP Paribas Cardif CEO’su Cemal Kişmir, dünyanın hiçbir ülkesinde bireysel emeklilik sistemine dahil olan katılımcılara yüzde 25’lik devlet katkısı imkanı sağlanmadığını hatırlatıyor. Yüzde 25’lik devlet katkısının yanı sıra otomatik katılımda bin TL’lik devlet katkısı da sunulduğunu hatırlatan Kişmir, “Tüm bunlar dikkate alındığında, orta vadede 10 milyar TL civarında bir Devlet Katkısı Fonu da sisteme otomatik katılım sayesinde eklenmiş olacak.

Resmi kaynakların yaptığı projeksiyonlar 10 sene içerisinde yaklaşık 7 milyon katılımcı ve 100 milyar TL’lik fon büyüklüğüne ulaşılacağını gösteriyor” diyor. 
BNP Paribas Cardif olarak önümüzdeki üç yıl sonunda katılımcı sayısında 500 bine, fon büyüklüğünde ise yaklaşık 2 milyar TL’ye ulaşma hedefleri olduğunu söyleyen Kişmir, sözlerini şöyle sürdürüyor: 
“Otomatik katılımla birlikte emeklilik şirketleri arasındaki temel ayrıştırıcı unsur hizmet kalitesi olacak. Sistemde bugün itibariyle net olmayan birçok nokta bulunmasıyla birlikte, bundan sonraki süreçte şirketlerin önem vermesi gereken konu, işverenlere daha iyi danışmanlık hizmeti vererek süreçleri kolaylaştırmak ve ardından da müşteri tutundurma faaliyetleri olarak görünüyor.” 

DEVLETTEN DESTEK YAĞDI

Otomatik katılımla sisteme girenlere devlet iki türlü katkı sağlayacak. Öncelikle maaşı kesilip BES’e ödenen katkı paylarına devlet yüzde 25 katkı sağlayacak. Buna göre örneğin, maaşınızdan 100 TL kesiliyorsa devlette sizin adınıza hesabınıza her ay 25 TL yatıracak. İkincisi bir kereye mahsus olmak üzere devlet bin TL ilave katkı yapacak. Ancak bunun için sisteme otomatik olarak girip cayma hakkını kullanmayıp sistemde kalmanız gerekiyor. Bir diğer katkı ise daha uzun vadeli… Buna göre BES’ten emeklilik hakkını elde eden çalışanların birikimlerinin tamamını almayıp en az 10 yıllık gelir sigortasına yatırmaları [yani maaş olarak almaları) halinde devlet birikimin yüzde 5 kadar daha katkıda bulunacak.

SİSTEMDEN AYRILIRSANIZ NE OLUR?

Devlet BES için sizin adınıza yüzde 25 katkı sağlıyor. Ayrıca bir kereye mahsus olarak ek 1.000 TL’lik katkı sunuyor. Peki, sistemden 10 yıldan önce ayrıldığınızda bu katkıların ne kadarını alabiliyorsunuz? Öncelikle şunu söyleyelim; ilk üç yıl içinde sistemden çıkanlar hiçbir şekilde devlet katkısı alamıyor. Buna karşın üç ila altı yıl arasında çıkanlar devlet katkısındaki birikimlerinin yüzde 15’ini, altı ila 10 yıl arasında çıkanlar yüzde 35’ini, 10 yılı tamamlayanlar yüzde 60’ını alabiliyorlar. 10 yılı tamamlayıp 56 yaşını dolduranlar ise devlet katkısının tamamını alıp emekli oluyorlar.

SORULARLA OTOMATİK KATILIM

*Otomatik katılım kimleri kapsayacak?

Sosyal Güvenlik Kurumu’na kayıtlı kamu veya özel sektörde çalışan 45 yaşını doldurmamış tüm çalışanlar sisteme girecek. 

*Otomatik katılım zorunlu mu?

Evet zorunlu. Ancak ikinci ayın sonunda çalışan çıkma hakkını kullanabilecek. Buna da “Cayma Hakkı” deniyor. 

*Otomatik katılımda işveren de katkıda bulunacak mı?

Hayır, işverenin katkısı olmayacak. 

*Çalışan kendi emeklilik planını kendi mi seçecek?

Hayır, bunu da işveren seçiyor. Hangi emeklilik şirketi ile anlaşmışsa ve hangi emeklilik planını seçmişse çalışan da zorunlu olarak bu plana dahil olacak. 

*Çalışan sisteme kendisi mi dahil olacak?

Hayır, çalıştığı işyeri sisteme dahil edecek. 

*Çalışan daha fazla katkıda bulunabilecek mi?

Yasada çalışanın maaşının yüzde 3’ünün kesilmesi öngörülüyor. Ancak çalışan isterse bu oranı artırıp BES’e aktarılmasını talep edebilecek. 

*Cayma hakkını kullananlar parasını ne zaman geri alabiliyor?

Sistemden ayrılan kişi iki ay içinde maaşından kesilen tutarları ve bunların sağladığı getirilen geri alabiliyor. 

*İşyeri değiştiğinde ne olacak?

Çalışan iş değiştirdiğinde şayet o işyeri de otomatik katılım kapsamında ise çalışan daha önceki işyerinde kazandığı tüm haklan [birikim ve emeklilik süresi vb.) yeni işyerindeki emeklilik planına aktaracak. Şayet yeni işyeri bu kapsamda değilse çalışan isterse önceki işyerindeki sözleşme kapsamında ödemeleri kendi yapabilir ve BES’i devam edebilir. Ancak bunun için talep etmesi gerekiyor. Yoksa emeklilik sözleşmesi son bulacak.  

*İşyerinin iflası ya da şirketin kapanması durumunda ne olacak?

Çalışanların birikimleri emeklilik fonlarında ve devlet güvencesi altındaki Takasbank’ta saklanıyor. Yani işveren çalışanlardan yaptığı kesintiyi kasasında tutmuyor. Bu yüzden iflası halinde de herhangi bir mağduriyet yaşanmıyor. 

*İşveren çalışanın maaşından yaptığı kesintiyi BES’e aktarmazsa ne olur?

Kanun bu konuda çok açık. Primleri BES hesabına yatırmayan işveren başta para cezası olmak üzere çok sayıda yaptırımla karşı karşıya kalacak. Ayrıca kesintinin geç yatırılması sonucu doğan gelir kaybını da yine işveren karşılayacak. 

*Halen BES poliçesi olanlar ne yapacak?

45 yaş altındaki tüm çalışanların otomatik katılım sistemine katılması zorunlu. Ancak çalışanların iki ay sonra sistemden ayrılma hakkı var. Ama isteyenler hem BES’lerini sürdürüp, hem de otomatik katılımda kalabilirler. 

*Çalışan mevcut BES’ini İptal ettirip aynı haklarını otomatik katılıma devredebiliyor mu?

Mevcut BES’ten çıkıp aynı haklarla birlikte otomatik katılıma geçme hakkı yok. 

*Mevcut BES’i olanlar devletin yaptığı 1.000 TL’lik katkıdan yararlanabilecek mi?

Hayır, bu hak sadece otomatik katılımdan caymayan çalışanlar için geçerli. 

*Otomatik katılım ile sisteme girenlerden kesinti yapılacak mı?

Otomatik katılım ile sisteme girenlerden sadece fon işletim gideri kesilecek. Bunun dışında başka bir kesinti yapılmayacak. 

*Otomatik katılımdan ne zaman emekli olunacak?

Mevcut BES’teki şartlar otomatik katılım için de geçerli; sistemde 10 yıl kalan ve 56 yaş koşulunu sağlayan emekliliğe hak kazanacak.  (ESİN ÇETİNEL/PARA DERGİSİ)